3 maja 2021 roku Komisja Europejska otrzymała Krajowy Plan Odbudowy Rzeczpospolitej Polskiej. Przesłany przez polski rząd dokument podkreśla, że Polska wyraziła na ten moment chęć wykorzystania 23,9 miliarda euro w grantach, lecz nie decyduje się jeszcze na wykorzystanie całości z 34,2 miliarda euro w pożyczkach (ograniczając się aktualnie do 12,1 miliarda euro).
Niemniej, to właśnie podział grantów i pożyczek pomiędzy samorządy i władzę centralną jest nadal krytykowany przez wielu reprezentantów tych pierwszych, którzy odnoszą wrażenie, że podział grantów może być oparty na przesłankach politycznych i godzi w potrzeby samorządów.
W związku z tym chciałbym się zwrócić do Komisji z następującymi pytaniami:
1. Czy Komisja będzie oceniać sprawiedliwość podziału grantów i pożyczek, biorąc pod uwagę polityczne afiliacje włodarzy danych samorządów?
2. Czy Komisja może wpłynąć na ten podział, jeśli uzna go za niesprawiedliwy?
3. Czy Komisja będzie konsultować polski KPO z polskimi partnerami, także spoza rządu, biorąc pod uwagę, że wielu z nich zostało pominiętych w dotychczasowych konsultacjach?
Odpowiedź Komisji:
Jak określono w rozporządzenie w sprawie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności(1), państwa członkowskie są odpowiedzialne za przygotowanie krajowego planu odbudowy i zwiększania odporności (KPO) oraz za opracowanie planu reform i inwestycji na szczeblu krajowym. Do państw członkowskich należy również decyzja, czy ubiegać się o wsparcie pożyczkowe. Wniosek taki musi być uzasadniony wyższymi potrzebami finansowymi związanymi z dodatkowymi reformami i inwestycjami oraz wyższymi kosztami KPO niż maksymalny wkład finansowy przydzielony jako bezzwrotne wsparcie finansowe.
Chociaż rozporządzenie nie narzuca żadnego klucza, według którego przydzielane są środki i finansowanie z instrumentu w obrębie państwa członkowskiego, zapewnienie poczucia odpowiedzialności na wszystkich szczeblach ma kluczowe znaczenie dla trwałego oddziaływania planów. Spójność społeczna i terytorialna jest jednym z kluczowych celów Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności i znajduje odzwierciedlenie w kryteriach oceny. Ponadto państwa członkowskie muszą określić, w jaki sposób proces konsultacji prowadzony z odpowiednimi podmiotami, w tym z samorządami regionalnymi i lokalnymi, znajduje odzwierciedlenie w ich KPO. Komisja zachęciła również państwa członkowskie do odkreślania w swoich planach, w jaki sposób zainteresowane strony będą zaangażowane na etapie wdrażania.
Ocena KPO przedłożonego przez Polskę w dniu 3 maja 2021 r. jest nadal w toku, zgodnie z kryteriami określonymi w art. 19 rozporządzenia i w załączniku V do tego rozporządzenia. Z tego powodu wszelkie uwagi dotyczące jego treści byłyby na tym etapie przedwczesne.